台語百科 Wiki
Advertisement
?Tīu
生物學的分類
界: Plantae
門: Magnoliophyta
綱: Liliopsida
目: Poales
科: Poaceae
屬: Oryza
Tsíng
  • Oryza glaberrima
  • Oryza sativa

Tīu sī huat-tsóo tī jia̍t-tāi/a-jia̍t-tāi A-tsiu kap Hui-tsiu ê tsháu-á (Poaceae) tsíng, ha̍k-miâ Oryza sativa kap Oryza glaberrima. Tsit nn̄g tsióng thê-kiong jîn-luī gōo hūn it khah ke ê jia̍t-liōng (calorie)[1].

Tīu-á sī tsi̍t-nî-senn (annual) ê si̍t-bu̍t, kuân it tsì it tiám peh kong-tshioh, hio̍h-á tn̂g-tn̂g (gōo-tsa̍p tsì tsi̍t-pah kong-hun) bô khuah (jī tsì jī tiám gōo kong-hun), hue sè-sè-luí, hue-sū (inflorescence) sann-tsa̍p tsì gōo-tsa̍p kong-hun tn̂g, khò hong sīu-hún (pollinate). I ê kué-tsí hō-tsò tīu-tshik ia̍h tshik-á sī tsi̍t khuán íng-kó (caryopsis), gōo tsì tsa̍p-jī kong-lî tn̂g, jī tsì sann kong-lî kāu. Tīu-tshik khì-tiāu tshik-khak ia̍h tīu-khak ("tshoo-khng") liáu-āu hō-tsò tīu-bí.

Tīu-bí sī lán lâng tsia̍h siōng tsē ê ngóo-kok, sán-gia̍h pâi tī huan-be̍h kap be̍h-á āu-piah.

Bí ê tsè-tsō kuè-tîng[]

Siu-kuah hó-sè ê tīu-suī ài iōng siak--ê (iah-sī kî-thann ê ki-su̍t) kā tīu tsí lia̍p pun--tshut-lâi. Tsia ê tshik-á phoo tī tīu-tiânn pha̍k hōo ta, tsiah koh iōng bí-ká pak tshoo-khng (hull), tsiânn-tsò tshò-bí (brown rice). Nā suà-tsiap kā tshò-bí ê phue-gê (germ) kap bí-khng (bran) lut tiāu, tō pìnn pe̍h-bí. Pe̍h-bí pí-kàu khah ē-khǹg-tit. Kóo-tsá-lâng jīn-uî tshò-bí sī sàn-tshiah-lâng ia̍h tsing-senn teh tsia̍h--ê. Tann tsai-iánn tshò-bí ê phue-gê kap bí-khng pau-hâm tsin tsē îng-ióng-sòo. Hiān-tāi ê pe̍h-bí sù-siông ke-thinn jîn-kang ê îng-ióng-sòo.

pha̍k-tshik[]

Thuân-thóng ji̍t-thâu pha̍k-tshik ê hong-huat, nā-sī hó-thinn, tāi-kài sann kàu sì kang tō pha̍k ê ta. Tī leh pha̍k ê sî, tiong-tàu khah jua̍h sî, tsha-put-to tsa̍p hun-tsing tō ài píng tsi̍t pái. Kàu ē-poo sî tō bián tsiah tsia̍p. Tshan-tshiūnn kàu sì-tiám-guā tō puàn-tiám-tsing tsiah píng tsi̍t pái. Ah iōng ji̍t-thâu pha̍k ê bí sóo tsú ê pn̄g. Thiann kóng ē khah khiū, khah hó tsia̍h. [2]

Bí tsò--ê tsia̍h-mi̍h[]

  • Bí-hún
  • Bí-ko
  • Bí-phang
  • Tsàng
  • Kué

Tsham-khó tsu-liāu[]

  1. Smith, Bruce D. The Emergence of Agriculture. Scientific American Library, A Division of HPHLP, New York, 1998.
  2. 古老工法曬稻穀 陽光米飯Q勁十足,彰化新聞台,林桂因,2009-07-09


  • Tsit phinn sī uì Hô-ló-pah-kho(Holopedia) ê : "Tiū" kái lâi--ê. Guân-pún ê tsok-tsiá tshiánn khuànn i ê pian-tsi̍p li̍k-sú.
Advertisement