台語百科 Wiki
注册
Advertisement

Ji̍t-thâu (Thài-iông) sī lán thài-iông-hē î-it ê tsi̍t lia̍p tshenn. Tē-kîu kap sóo-ū kî-thann ê hîng-sing lóng lia̍h ji̍t-thâu tsò tsiu-tsuán ê tiong-sim. Ji̍t-thâu mā-sī thian-bûn-ha̍k lāi-té lán khiā ê thian-hô-hē tsē-tsē tshenn ê kî-tiong tsi̍t lia̍p.

In-uī thài-iông-hē ê hîng-sing lóng àn ji̍t-thâu teh se̍h, sóo-í tī thian-bûn-ha̍k kap thài-khong lú-hîng ê kè-i̍k lāi-té, ji̍t-thâu uan-nā tsin tiōng-iàu, it-puann lóng hōo lâng the̍h lâi īng tsuè kí-hô ê tiong-sim-tiám. Līng-guā thài-khong-tsûn mā ē-tàng sūn thài-iông-hong lâi sái, thài-iông-hong sī ji̍t-thâu siā--tshut-lâi ê lia̍p-tsí.

Thài-iông-lîng kap kong-ha̍p-tsok-iōng hōo ua̍h-miā kā en-thu-loo-phi (entropy) gi̍k-tsuán, mā thàu-kuè tshòng-tsō koh khah ho̍k-tsa̍p ê hun-tsú, tshin-tshīunn nn̄g-pe̍h-tsit kap kànn-sòo (enzyme), lâi kā khah-bô ti̍t-sū ê hun-tsú huê-ho̍k ti̍t-sū.

Lán tsuè-kīn tsai-iánn ū tsi̍t-kuá khiā tī hái-té ê ua̍h-mi̍h, in sui-bóng tsiò bē-tio̍h ji̍t-thâu, m̄-koh sī khò huà-ha̍k-ha̍p-sîng (tsemosynthesis) lâi sing-tsûn--ê. In sóo īng--ê sī tē-kîu tsiânn-hîng ê sî lâu--lo̍h-lâi ê lîng-liōng. Tsit-ê lia̍h-tsāi-guā, jîn-luī mā ē-hiáu lī-iōng hi̍k-iông-ha̍p kap hi̍k-hun-lia̍t lâi tit-tio̍h lîng-liōng. Tî-liáu tíng-bīn tsiah-ê hong-sik í-guā, lóng-tsóng ê ua̍h-miā lóng tio̍h uá-khò Ji̍t-thâu tíng-kuân sóo huat-sing ê hi̍k-iông-ha̍p lâi tit-tio̍h sing-tsûn su-iàu ê lîng-liōng.

Tī ji̍t-thâu tíng-kuân, khing (H, tsuí-sòo, hydrogen) hām hāi (He, helium) kap tsò-hué lâi sán-sing lîng-liōng, tī khah-uá ji̍t-thâu tiong-sim ê sóo-tsāi mā ū kî-thann khah tāng ê guân-sòo teh iông-ha̍p.

Ji̍t-thâu-oo-tsí ē kái-piàn tē-kîu-tíng ê thinn-khì, mā-ē íng-hióng tio̍h tiān-tsú-khì-tsâi.


  • Tsit phinn bûn-tsiunn sī uì Hô-ló-pah-kho(Holopedia) ê : "Ji̍t-thâu" kái lâi ê. Guân-pún bûn-tsiunn ê tsok-tsiá tshiánn khuànn i ê pian-tsi̍p li̍k-sú.
Advertisement